Aanwinsten 2017

Het kernensemble rond de visuele en concrete poëzie werd de voorgaande jaren geleidelijk internationaal gecontextualiseerd, met toevoegingen van grafiek, schetsen en films van diverse visuele dichters. In 2017 verwierf het museum nieuw werk, m.n. digitale visuele poëzie in de vorm van hologrammen van Alain Arias-Misson. Met dichter/kunstenaar Wilfried Wynants kwam museum overeen dat zijn verzameling visuele en concrete poëzie, ingebed in archieven hieromtrent, inzonderheid de nalatenschap van Leon Van Essche, getuige van de artistieke scene rond het tijdschrift Labris, integraal zal worden geschonken, om het op termijn in de toekomst duurzaam gefaseerd te ontsluiten.

Uit de met EMST samen opgezette tentoonstelling “Urgent Conversations: Athens – Antwerp” in Athene in 2016 en de verderzetting ervan in Antwerpen in 2017, gaf EMST aan het M HKA een reeks werken van de Griekse kunstenares Bia Davou in langdurige bewaring. Vanuit haar onderzoek rond de sociale en communicatieve dimensie van haar artistieke werk ontwerpt Bia Davou (1930-1996) sinds het midden van de jaren zeventig een serieel systeem van haar kunst. Deze seriële methode kan toegepast worden op heel wat verschillende manieren, tot in het oneindige, via tekeningen, schilderijen, borduursels op rooster- of vlakpapier, op bakstenen, jute, enz. M HKA gaf in ruil twee werken van Danny Matthys in langdurige bruikleen, het monumentale ‘Vivre d’Abord’ (1979), en Brabantdam, 59,Gent downstairs upstairs (1975).

Uit onderzoek naar wat getoond werd in de avant-garderuimtes in onze regio, kwamen er gerichte aanvullingen en werden enkele ‘underground’ oeuvres verankerd, zoals het nalatenschap van kunstenaar Hugo Roelandt die één van de pioniers van de performancekunst in België in de jaren ’70 en ’80 was. Hugo Roelandt schonk een deel van zijn nalatenschap aan de Koninklijke Academie van Antwerpen. Zijn partner, Lydia Van Loock, en de Academie besloten om het kunstenaarsarchief in zijn geheel te bewaren als een onderzoeksplatform over de kunstenaar en de performancekunst in België en het op hun beurt te schenken aan het M HKA. Ook engageerde M HKA zich voor het werk van journalist, essayist, schilder, tekenaar, performer en conceptuele kunstenaar Jef Lambrecht en kon door schenking enkele van zijn referentiewerken verwerven.

In 2017 werd de collectie punctueel versterkt met landelijke referentiekunstenaars die in een internationale avant-garde context te situeren zijn. Van Jef Geys kocht het museum Zwarte Overall (1991) aan, waarin de kunstenaar poseert in een zwarte overall met een ster in zijn handen. De ster komt als motief in meerdere van Geys’ werken voor. De kunstenaar koestert een bijzondere belangstelling voor de kracht, de betekenis en de symboliek van deze universele figuur. Philippe Van Snick schonk de installatie Ping Pong (1972) naar aanleiding van de collectiepresentatie Ping Pong Revisited, waarin hij zijn palet van tien kleuren en de tegenstelling tussen dag en nacht – thema’s die toen nog niet aanwezig waren in zijn oeuvre – om het werk uit de jaren 1970 te actualiseren. M HKA bestendigde ook in 2017 de aankoop van een groot en langdurig project van kunstenaar Danny Devos. Sedert midden jaren 80 onderhield Danny Devos correspondentie met veroordeelde seriemoordenaars om door te dringen tot de beweegredenen van de moordenaars. Het Jockelproject is een sleutelwerk in het oeuvre van Devos omdat de verschillende facetten van zijn praktijk hier bij elkaar komen. De ingelijste brieven verwijzen naar zijn correspondentie. De 4 performances op de plek waar de 4 slachtoffers vermoord werden, verbinden zijn body art en performances met het project. De objecten verwijzen naar zijn sculpturen en installaties.

Er werden ook kunstwerken verworven van recente kunstenaars die op de avant-garde traditie hebben voortgebouwd, met in 2017 een schenking van werk van Narcisse Tordoir door de Technische Universiteit Eindhoven, en enkele gerichte aanwinsten van jongere kunstenaars die interessant zijn in het collectieprofiel, waaronder Marie-Jullia Bollansée, Gerard Herman, Nico Dockx, Tinka Pittoors en Rein Dufait.

In 2017 kon het museum de collectie uitbreiden met enkele referentiewerken over beeldbevraging. Zo werd het kernensemble van Allan Sekula door een genereuze schenking van de Estate aangevuld met ‘exhibition copies’ van 12 fotografische werken. Van Peter Wächtler, die popcultuur, bestsellers, smartlappen en blockbusters linkt aan een oprechte bekommernis voor de broosheid van het dagelijks leven, werden twee werken verworven. Hij maakt werken die schommelen tussen het reële en het bizarre. Hij vertelt zijn verhalen in verschillende media: film, tekst, keramiek, beeldhouwwerk, houtskool en pentekeningen en geluid.

M HKA bouwde door eerdere engagementen in diverse bewegingen een substantiële kunstcollectie op uit de voormalige Sovjet-Unie, die zingevend kan worden ingezet binnen een Euraziatisch perspectief. In 2017 kende de collectie een uitbreiding met enkele aanwinsten van kunstenaars uit de Moskouse kunstscene, waaronder een film en een reeks collages van Evgeny Granilschikov. Van de video- en nieuwe mediakunstenaar Sasha Pirogova werden via het samenwerkingsverband met de Moskouse V-A-C Foundation een aantal videowerken verworven. In 2012 won ze een onderscheiding op het Extra Short Film Festival (ESF); in 2013 werd ze geselecteerd voor de Kandinsky Prize en in 2014 won ze de Innovation Prize met haar kortfilm “Biblimlen”. In 2017 mocht ze, als voorlopig hoogtepunt, Rusland vertegenwoordigen op de biënnale van Venetië (samen met Grisha Bruskin en de Recycle group). Pirogova verenigt choreografie, dans en performance in kortfilms en videomontages.

Daarnaast deed het museum in 2017 enkele opportuniteitsaankopen van kunstenaars uit de scènes die aandachtsgebieden zijn voor het M HKA en van referentiële kunstenaars van elders die passen in dit collectieperspectief. Evgeniy Antufiev is een van de nieuwe sterren aan het Russische firmament. Hij is afkomstig uit Tuva, een republiek die deel uitmaakt van de Russische federatie, gelegen in het centrum van Azië. Antufiev maakt visueel heel uiteenlopend werk dat etnische en folkloristische tradities als vitale mogelijkheden herwerkt. Verleden jaar had hij een overzichtstentoonstelling in het Museum van Moderne Kunst in Moskou. M HKA verwierf toen met steun van de V-A-C-stichting het belangrijkste ensemble daarvan, met een reeks werken rond de legendarische ballerina Anna Pavlova, onder meer een reeks porseleinen versies van het naar haar genoemde meringue-dessert. Aanvullend bij deze installatie schonk de kunstenaar een verzameling postkaarten van het romantische woudgraf van de Russische schrijver graaf Leo Tolstoy met daarbij een videowerk dat hij maakte van een recente reünie van de familie Tolstoy op het voorouderlijke landgoed. Van de uit Grozny afkomstige Aslan Gaisumov verwierf het museum twee videoinstallaties. Gaisumov werkt aan een oeuvre dat gevoed wordt door het persoonlijke en collectieve geheugen en dat dit tegelijk omvormt en overstijgt. Zijn werken bevinden zich op de grens tussen visuele directheid en sociaal commentaar, tussen het tijdelijke en het monumentale. Meestal bevatten de video’s en installaties gevonden voorwerpen en objecten die hij doelbewust maakt.

Wat betreft Oekraïne kon met de voortzetting van enkele engagementen voor een jongere generatie, de kernverzameling uit de voormalige Sovjet-Unie ook in 2017 bekrachtigd worden. Alevtina Kakhidze schonk al haar video’s All Times News die ze in 2015 vanuit het VDNKh-paviljoen tijdens de Biënnale van Moskou dagelijks uitzond. ‘s Middags werd het Future News uitgezonden waarin enkel maar voorspellingen aan bod kwamen. In de namiddag was er het Present News over feiten die op dat moment in het VDNKh gebeurden. Het Past News dat ’s avonds aan bod kwam, was gebaseerd op een tekst over Strawberry Andreevna, die in Zhdanovka leeft, een klein stadje in het noordoosten van Donetsk waar een aantal van de hevigste gevechten tijdens de oorlog in 2014 plaatsvonden. Van Nikita Kadan werden 2 reeksen tekeningen aangekocht. Kadan tracht met zijn werk de bewogen en vooral gewelddadige geschiedenis van zijn volk, zijn land, en bij uitbreiding de hele voormalige Sovjet-Unie in kaart te brengen. Kadan, die monumentale schilderkunst volgde aan de National Academy of Fine Art in Kiev, werkt graag grensoverschrijdend en interdisciplinair. Hij tekent, schildert en maakt installaties – vaak in samenwerking met architecten, mensenrechtenactivisten en sociologen – en altijd met zijn blik op de duistere kant van het verleden. Hoewel er vaak geen spatje bloed te bespeuren valt, brengt hij alle vormen van onderdrukking, foltering en andere uitwassen van misplaats patriottisme haarscherp in beeld.

Naar aanleiding van de groepstentoonstelling ‘Een tijdelijk toekomstinstituut’ werden een dertigtal tekeningen verworven van de in de Republiek van Mari El wonende Izmail Efimov. Deze kunstenaar was in het midden van de jaren 1970 actief als sociaal-realistisch kunstenaar en is nu een van de meest originele etno-futuristische kunstenaars. Deze term werd uitgevonden in de jaren 1980 in Estland. In de jaren 1990, nemen de Fins-Oegrische regio’s van de Europees Rusland deze term aan om een nieuwe culturele beweging te benoemen, ‘leunen op het verleden, werken voor de toekomst’. Alexander Lee schonk in dit kader zijn The Botanical Factory III, een reeks prints die samen met bezoekers werd gemaakt door met broodvruchtenbladeren op textiel te drukken. Ook de Congolese kunstenaar Jean Katambayi schonk delen van het ensemble dat in deze tentoonstelling getoond werd, evenals Kasper Bosmans enkele muurschilderingen. Het campagnebeeld voor deze tentoonstelling dat hij ontwierp en waarin met een knipoog de ‘vier toekomsten’ van Jim Dator – voortgezette groei, instorting, discipline, transformatie – vertaalt naar een schildertaal die zowel zicht- als leesbaar is, werd aangekocht.

Andere toevoegingen aan de collectie zijn o.a. werken van Liliane Vertessen, Guillaume Bijl, Angel Vergara, Edith Dekyndt, Anne-Mie Van Kerckhoven en Patrick Van Caeckenberg. Daarnaast verwierf het museum enkele kleinere werken, edities en multiples van diverse kunstenaars.