Deze drie thema’s definiëren onze collectie

De collectie van het M HKA bestaat uit ongeveer 5000 kunstwerken. De kern van deze collectie bestaat uit eigen aanwinsten, aankopen van de Vlaamse gemeenschap en gulle schenkingen van verschillende partijen. De hamvraag vandaag: hoe beslist een museum welke kunst en kunstenaars op te nemen in hun collectie? Het is allerminst een lukraak proces. Buikgevoel? Misschien. Waardebepaling? Vast ook. Maar elke gegronde selectie verlangt een goed stel criteria. Bij het M HKA zijn dat er drie, elk raken ze de verschillende aspecten van kunst en haar rol.

Beeld, actie en maatschappij: drie pijlers die je steevast ziet terugkeren in onze collectie, die overigens stevig verankerd is in de Antwerpse avant-gardistische traditie. Een collectie die eveneens een weerspiegeling van onze samenleving gisteren, vandaag en morgen is. Even uitdiepen dan maar.

Beeld

Het eerste en meest voor de hand liggende thema is “beeld”. Denk daarbij verder dan de standaard definitie van dit woord, dat vaak gebruikt wordt in een fotografische context. Een beeld kan statisch of dynamisch zijn, bewegend, abstract of verhalend. Bovenal wil een beeld ons iets vertellen. Of is het de kunstenaar die dat doet? Een andere manier om naar een beeld te kijken is je bewust te worden van de manier waarop de kunstenaar in beelden denkt. Hoe kijkt de kunstenaar naar de wereld en hoe vertaalt hij/zij dit in een beeld?

Het oeuvre van Indisch kunstenaar C.K. Rajan onderzoekt globalisering en politiek. Tussen 1992 en 1996 creëert hij zijn eerste collages. Door afbeeldingen uit verschillende tijdschriften en kranten samen te voegen, ontstaat er een nieuw geheel. Door de mix van beelden uit zijn eigen cultuur in combinatie met westerse toetsen  probeert Rajan visuele equivalenten te vinden voor de sociale onrust die toen voelbaar was in India. Hij balanceert tussen een kritische, sociaal geëngageerde montage en associaties met het surrealisme.

Ook Wilhelm Sasnal gebruikt multimedia, van schilderkunst en cartoon-art tot installatie en video. Hiermee brengt hij zijn land en omgeving in beeld. Iets waar hij enorm trots op is. Net als Rajan manipuleert en combineert Sasnal zijn beelden tot een nieuw geheel. Wat zijn werk boeiend maakt, is de onderliggende strijd tussen de realiteit van de foto en de visie van de kunstenaar op het beeld. Via zijn hoogst persoonlijke kijk op de wereld komt de werkelijkheid scherp en helder in het vizier.

Actie

Performance art is een kunstvorm die persoonlijker en vaak dwingender aanvoelt. Waarom eigenlijk? De performance kunstenaars gebruiken actief de ruimte en betrekken publiek op een andere manier. Zowel de kunstenaars als het publiek worden aangezet tot actie. De kunstenaar, die het kunstwerk “is” en het publiek dat het kunstwerk beleeft. Hiermee wordt de verbeelding van het publiek rechtstreeks geprikkeld. Elke persoon creëert een andere betekenis en mening over de actie. Hierdoor wordt iedereen aangezet om zelf zijn eigen “realiteit” te creëren van wat er gebeurt.

Job Koelewijn, een Amsterdamse kunstenaar, vertrekt van een herkenbaar element uit het dagelijkse leven dat hij echter manipuleert en naar zijn hand zet. Daarbij ligt de nadruk niet op het object maar wel op het denkproces dat door het gemanipuleerde object op gang wordt gebracht.

Je kan performance art op veel verschillende manier benaderen. Zo gebruikt de Franse ORLAN haar hele lichaam voor haar performances. Ze maakt zelf deel uit van haar kunstwerken. Maar hierdoor inspireert en intrigeert ze ook haar kijkers. Met haar performances raakt ORLAN verschillende thema’s zoals het vrouwelijk lichaam en geest, de menselijke cultuur en sociale problemen.

Gu Dexin is één van de eerste Chinese kunstenaar die in het Westen tentoonstelde en hij geniet momenteel mondiale erkenning. Thema’s als zinnelijkheid enerzijds en verval anderzijds komen geregeld terug in zijn werken. Dexin zijn werken zitten vol tegenstellingen. Op die manier wordt het publiek getriggerd om het werk een eigen interpretatie en betekenis te geven.

Maatschappij

Veel kunstenaars gebruiken de maatschappij en politiek als uitgangspunt voor hun kunst. Kunst is, in veel opzichten, een weerspiegeling van onze samenleving. Daarom is het dus een ideaal startpunt voor kunstenaars om een relatie met het publiek aan te gaan. Hoe? Doordat ze herkenbare en gemeenschappelijke thema’s gebruiken als basis voor hun werken.

Deleu heeft een grote invloed op de Belgische architectuurwereld. Hij grijpt mensen aan met zijn radicale ideeën, reflectie op sociale waarden en innovatieve kijk op dingen. De basis voor veel van zijn werken? Stedenbouw en het nadenken over sociale normen.

De in L.A. gevestigde kunstenaar Barbara Kruger studeerde grafisch ontwerp. Deze designachtergrond is cruciaal in haar werk als beeldend kunstenaar. Dit is ook meteen haar uitgangspunt voor haar eigen creatieve ideeën. De beeldtaal van de massamedia heeft zeer krachtige communicatiemogelijkheden. In haar werk bekritiseert ze sociale en politieke problemen. Haar werk is niet alleen te zien in musea en galerijen maar ook op publieke plaatsen, in bushokjes, op billboards en posters, T-shirts en plastic tassen en in stations, parken of andere plekken. Op het eerste gezicht krijg je een reclameboodschap te zien. Dat wat je leest, strookt echter niet met de gebruikelijke reclameboodschappen.

Net als Marcel Duchamp is Belgische kunstenaar Jef Geys een bescheiden kunstenaar. Meer dan 30 jaar gaf hij les op een meisjesschool. Dit was één van de manieren waarop hij kritiek leverde op de maatschappij en de plaats van kunst. Hij voerde kritisch onderzoek uit op het dagelijkse leven, wat vaak het startpunt en de inspiratie van zijn werken was.

Voor het M HKA zijn beeld, actie en maatschappij drie thema’s die onlosmakelijk verbonden zijn met kunst. Hoewel geen enkel werk uitsluitend onder een van deze noemers valt, zijn het nuttige insteken om de eigenheid en het unieke van onze collectie te onderzoeken. Beeld, actie en maatschappij kunnen de drie assen zijn die samen de ruimte van een werk bepalen: elk kunstwerk heeft een beeldkwaliteit, kijken is actie en elk kunstwerk verhoudt zich tot de maatschappij. Deze opdeling wil dan ook vooral het publiek een toegang op de werken geven om nieuwe verbanden te leggen. Beeld, actie en maatschappij zijn steeds open voor eigen interpretatie, zoals kunst dat kan en mag zijn.