Dit is Superhost 2024 – een jaar lang appels tentoon
Met Superhost gaat M HKA een jaar lang in zee met een kunstenaar of collectief. Wij bieden onze bovenste verdieping aan, zij zorgen voor de invulling, en zo ontstaat er iedere keer een mooie dialoog, waar ook het publiek deel van uitmaakt. Dit jaar zijn Antje Majewski en Pawel Freisler te gast. Samen onderzoeken ze de dubbele natuur van appels als kunstobject én als referentiepunt in discussies over het verlies aan biodiversiteit. Dit doen ze nu al tien jaar, zij aan zij met andere kunstenaars, activisten, wetenschappers en onderzoekers. In het M HKA resulteert deze samenwerking in de tentoonstelling Appel. Een introductie (opnieuw en opnieuw en nog een keer) waar filosofische vragen over de oorsprong van appels en de aard van het object centraal staan.
Drie seizoenen in een jaar
Tot drie keer toe verandert de ruimte en worden kunstwerken aangedragen, weggenomen en in een andere vorm gepresenteerd. Een constante: de bovenste verdieping van het museum is een steeds evoluerende, boeiende, aan appels gewijde installatie. Pawel Freislers complex vervaardigde appelsculpturen worden getoond naast Antje Majewski’s schilderijen van verschillende appelvariëteiten, geïnspireerd door de stilleventraditie. In de loop van het jaar werden samenwerkingen met lokale kunstenaars, pomologen, en andere wetenschappers aangegaan. Bezoekers krijgen toegang tot allerlei materiaal, zoals boeken, documenten, films en gedichten. Samen creëert dit een interdisciplinaire kennisverzameling die een nieuw licht werpt op de relaties tussen appels, mensen en het bredere ecosysteem.
Seizoen 2
Op 18 mei 2024 werd het tweede deel van het Superhost-project geopend, dat nog diepere kennis over appels bood. In lijn met de doelstellingen van het project werd de ruimte op de bovenste verdieping van het museum getransformeerd om nieuwe kunstwerken van Joris de Rycke te tonen, samen met het Alma Museum, letterlijk ‘Appelmuseum’ uit Almaty, Kazachstan. Pomoloog Paul Van Laer gaf een lezing, en Antje Majewski en Azhar Dzhandossova zullen het Alma Museum introduceren.
In Help us to save the Wild Apples of Kazakhstan! (2023), heeft Majewski de stemmen opgenomen van appelactivisten uit Almaty. Zij vertellen over de urgentie om Malus sieversii te helpen behouden.
In het lopende project Pomology van Joris de Rycke wordt het idee van variëteiten zelf in vraag gesteld. Hij toont ons appelbomen die groeien uit weggegooide appelkernen in de omgeving van Antwerpen. Omdat appelbomen zichzelf niet kunnen bestuiven, is elke boom die uit een zaad groeit een nieuwe, onbenoemde variëteit. Sinds 2019 worden deze appels gedocumenteerd, benoemd en worden de exemplaren met een interessante smaak en eigenschappen vermeerderd door enting.
Kasper de Vos vergroot een van de meest geliefde appelvariëteiten, een Pinova, tot een reusachtig wassen fruit, dat tegelijk vertrouwd en vreemd lijkt.
De ingewikkeld vervaardigde appelsculpturen van Pawel Freisler zijn wonderlijke objecten, die tijd vergen in hun vervaardiging – hun samenstelling als kunstobjecten – en het stoppen van de biologische tijd van ontbinding van een appel voor een beperkte tijd. Ze laten ons nadenken over het lichaam in relatie tot tijd, maar ook over het concept van kunstwerken als tijdloze objecten.
Antje Majewski’s stillevens van appelvariëteiten tonen historische, bijna vergeten variëteiten zoals de Uelzener Kalvill of Landsberger Renette, maar ook nieuwe merkvariëteiten zoals Red Love of de eerste genetisch gemodifieerde variëteit, de Arctic Apple.
Als onderdeel van de presentatie kan je Majewski’s documentaire The Freedom of Apples komen ontdekken. Daarin worden de problemen belicht die worden veroorzaakt door het verdwijnen van minder commercieel levensvatbare appelvariëteiten, en het belang van het behoud van Kazachstans wilde appelbossen. Dit betreft ook bredere kwesties als de mondiale voedselproductie, de impact van technologie en veredeling op de landbouw, de politieke en ethische implicaties van nieuwe ontwikkelingen binnen genetische manipulatie, en de invloed van de wereldeconomie.
De kunstenaars stellen een nieuwe traditie voor van het gemeenschappelijk planten van appelbomen in stedelijke ruimtes, om zo collectieve betrokkenheid en de vergroening van steden te bevorderen. Dit initiatief wil een divers publiek verenigen rond een gemeenschappelijk doel, en in steden gebieden creëren waar de kwaliteit van het stadsleven en de sociale cohesie worden verbeterd, en mensen vrije toegang hebben tot fruit en groenten.
Seizoen 3
Tijdens de slotfase van het Superhost-project, dat op 22 september 2024 van start gaat wordt het bruisende oogstseizoen gevierd. Dit bijzondere programma zal de bovenste verdieping van het museum omtoveren tot een unieke ervaring rond de appeloogst.
Je bent uitgenodigd om de subtiele interactie tussen natuur, kunst en een betrokken, actieve gemeenschap te ontdekken. De ware oogst van het appelproject zijn de verbindingen die ontstaan tussen mensen en appels, tussen het museum en activisten of boeren. Het appelproject van Antje Majewski en Pawel Freisler is een doorlopend, circulair proces, net zoals de natuur: elke keer dat het wordt uitgevoerd, worden er appelbomen geplant en raken vele mensen betrokken.
Antje Majewski’s video Apple Trees for Cities toont het planten van appelbomen in alle voorgaande Apple-projecten in verschillende landen, met de hulp van vrijwilligers, burgergroepen, scholen en activisten. Deze herfst worden er in Antwerpen opnieuw bomen geplant. Al deze bomen samen vormen een enorme, door ruimte en tijd verspreide appeltuin.
Plukgeluk, een organisatie van buurttuinactivisten, kreeg de opdracht om workshops appelenten te leiden voor het Appelproject in Antwerpen. Hun werk met tieners wordt getoond op een tweede monitor.
In de eerste ruimte hangen tekeningen en schilderijen rond het thema appels, gemaakt door kinderen en tieners uit Thun (CH), Almaty (KZ) en Antwerpen.
Drie Apple Ornaments, geschilderd door Antje Majewski, worden ook op de muren gepresenteerd. De ornamenten werden tijdens eerdere projecten gezamenlijk door deelnemers gemaakt en worden nu aangevuld met een nieuw Apple Ornament, gepresenteerd op de vloer en gemaakt van echte appels. We nodigen je uit om deel te nemen aan het creëren van dit ornament tijdens het openingsprogramma van het DAKkan-festival op 22 september.
De prachtig uitgesneden appels van Pawel Freisler zijn versierd met patronen. Zijn foto’s brengen ons dicht bij deze kleine wonderen, die zowel kunstwerken als onderdeel van de natuur zijn. Hoewel ze bewaard worden in een vitrine, blijven ze veranderen, zoals alle organische materialen, en herinneren ze ons eraan dat elk einde ook een begin kan zijn.
In de Superhost-ruimte zijn ook werken te zien van Setareh Alipour en Ada Van Hoorebeke, die frisse perspectieven bieden op de thema’s groei en vernieuwing.
De lamp van Setareh Alipour, gemaakt van appelfruitleer (Perzisch: Lavashak), overstijgt haar functie als eenvoudige lichtbron en wordt een zintuiglijke tijdmachine. De gummibeerachtige textuur en fruitige geur van het materiaal roepen de zoetzure nostalgie van de kindertijd op. Wanneer de Lavashak-panelen worden verlicht, schitteren ze als glas-in-lood en verspreiden ze warme amber- en goudtinten, waardoor het alledaagse verandert in iets bijzonders. Elk paneel fungeert als een dagboekaantekening – het ene levendig, het andere vervaagd – en sluit aan bij Derrida’s concept van différance, waarin betekenis voortdurend verschuift. De appelvorm brengt het materiaal op abstracte wijze terug naar zijn oorsprong en verweeft traditie met hedendaagse symboliek. Dit werk fungeert als een tactiel narratief dat een brug slaat tussen heden en verleden, terwijl het tegelijkertijd percepties van tijd en herinnering ter discussie stelt.
Ada Van Hoorebeke presenteert The Bees’ Compound in de Superhost-ruimte, een grootschalige installatie van stoffen met patronen en vormen die doen denken aan uitvergrote honingraten. De stoffen zijn gekleurd met appelschors voor gele tinten en met Mexicaans bloedhout of palmhout voor paarse tinten. Deze kleuren, geel en paars, zijn kleuren die bijen duidelijk kunnen zien en ruiken. De installatie nodigt bezoekers uit om niet alleen andere diersoorten te observeren, maar ook om te ervaren hoe zij zien en voelen, in het besef dat we allemaal deel uitmaken van hetzelfde ecosysteem. Met onze vingertoppen bestuiven, oogsten en bewaren we in kasten die zijn opgebouwd als de lens van een oog. We nemen de laatste vruchten van de zomer en transformeren ze in schitterende, heerlijke schatten, verborgen voor de zon. Ze verbleken langzaam, maar zijn bedoeld om ons door de winter heen te helpen. Wanneer de dagen langer worden, kunnen we opnieuw overvloedig, rijkelijk en vrij produceren!
ACTIVITEITEN
Gedurende het jaar zijn er drie publieke momenten om deel te nemen aan een artistieke reis rond appels:
– Bij de lancering van dit project op 29 februari 2024 nam Antje Majewski deel aan een kunstenaarslezing met bijzondere aandacht voor de artistieke dimensies van appels. De lezing vond plaats in het kader van M HKA’s nieuwe programma FRONT ROW, georganiseerd in samenwerking met het NICC.
– Wist je dat de belangrijkste voorouder van onze appelbomen uit Kazachstan komt? Je kon een echt appelmuseum uit Almaty bezoeken, tijdelijk gehost door M HKA. En tijdens een evenement op 18 mei gingen we met experts in gesprek over de herkomst en distributie van appels.
– De herfst is het seizoen om appelbomen te planten, maar het is ook de tijd om appels te oogsten. Op 22 september, tijdens het DAKkan-festival, nodigt Antje Majewski het publiek uit om een appelornament te maken, samen feest te vieren, en een appelboom te planten in de stad.
SUPERHOST 2024: WIE EN WAT
Pawel Freisler is een experimentele conceptuele kunstenaar – dag en nacht. In de jaren 1970 emigreerde hij uit Polen. Hij woont in Malmö en werkt in Trelleborg (Zweden). Informatie over zijn werk bestaat vooral uit anekdotische verhalen (zoals zijn actieve deelname aan de kunstscene opgeven; of beginnen met tuinieren), vaak vol roddels, geruchten, sprookjes, legenden en verzinsels – verzinsels of persoonlijke connecties met de kunstenaar.
Antje Majewski’s praktijk bestaat uit schilderijen, videowerken, teksten en performances, en is geïnspireerd door antropologische en filosofische vragen. Majewski bevraagt objecten, territoria en planten, en richt zich op onderzoek naar alternatieve kennissystemen, het vertellen van verhalen, en het potentieel van transformatieve processen – met een bijzondere interesse in culturele en geobotanische migratie. Een integraal onderdeel van Majewski’s werkproces is haar terugkerende samenwerking met andere kunstenaars, ecologische groepen en collectieven die rond stedenbouw werken. Sinds 2014 werkt ze samen met de Poolse kunstenaar Pawel Freisler op het appelproject.
Setareh Alipour is een multidisciplinaire kunstenaar en curator die momenteel werkt vanuit zowel Frankfurt als Potsdam. In haar artistieke praktijk combineert ze installatie en tekenkunst, met een focus op het sociale lichaam, relaties en geheugen, sterk geïnspireerd door de psychoanalyse en menswetenschappen. Alipours werk onderzoekt de complexiteit van menselijke connecties, waarbij ze autobiografische elementen vervlecht met bredere maatschappelijke thema’s. Door middel van intieme familiemomenten, hergebruikte alledaagse materialen en site-specifieke installaties creëert ze een gevoel van zorg, tederheid en het verstrijken van de tijd.
Ada Van Hoorebeke woont en werkt in Berlijn en Brugge. In 2006 studeerde ze af aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. De afgelopen 18 jaar heeft ze zich gericht op onderzoek naar textielverftechnieken, waarbij ze de laatste jaren specifiek is gaan focussen op het kweken van planten voor de productie van natuurlijke kleurstoffen, als inspiratie voor haar installaties. Haar artistieke praktijk omvat langdurige samenwerkingen en educatieve sessies in Europa, Gambia, Indonesië en Japan. Van Hoorebeke was Artist in Residence bij WIELS Contemporary Art Center in Brussel (2010), R.U. in New York City (2017) en Terraform Samsø (2021). In 2019 ontving ze de Berlin Art Prize. Haar werk is internationaal tentoongesteld op locaties zoals Mu.ZEE in Oostende, WIELS in Brussel, het Austrian Cultural Forum in New York, Kunsthal Gent, Heidelberger Kunstverein en BankART in Yokohama.
Plukgeluk is een Antwerpse organisatie die als missie heeft om leerlingen de schoonheid en wijsheid van de natuur te laten ontdekken door ervaringsgericht leren. Ze streven ernaar liefde voor de natuur te cultiveren, zodat leerlingen daadwerkelijk begrijpen en waarderen waar voedsel vandaan komt en hoe ecosystemen functioneren.
Superhost is een programma dat investeert in een jarenlange relatie tussen een kunstenaar of collectieve praktijk, het museum en de deelnemende gemeenschappen, en dat de productie van kunstwerken en performatieve of discursieve creaties ondersteunt. Jaarlijks wordt één kunstenaar of collectief uitgenodigd om M HKA’s Superhost te zijn. Door de dubbelzinnige en onderling verbonden dynamiek van gastvrijheid te omarmen – waarbij de gastheer altijd ook een gast is, en de gast altijd gastheer – bevestigt M HKA een verlangen naar meer institutionele transformatie, permeabiliteit en uitwisseling. De uitnodiging neemt vrijelijk vorm aan, zowel in de galerieruimtes op de bovenste verdieping van het museum als in programma’s met discursieve en performatieve evenementen.
Superhost 2024 maakt deel uit van het Museum of the Commons (2023-2026), een project van museumfederatie L’Internationale waarvan ook het M HKA lid is. Het Museum of the Commons verweeft drie thematische onderdelen: 1) klimaat; 2) gesitueerde organisaties; en 3) verleden in het heden. Die sluiten alle drie aan bij de grote uitdagingen waarmee hedendaagse samenlevingen worden geconfronteerd. Het thema ‘klimaat’ draait om de huidige planetaire klimaatcrisis; duurzaamheid van institutionele, artistieke en culturele praktijken/processen; en de urgentie om onze politieke processen, samenlevingen, culturen en levensstijlen te transformeren tot meer ecologische praktijken.
L’Internationale brengt zeven grote Europese kunstinstellingen samen: MSU (Zagreb); Museum Reina Sofia (Madrid); MACBA (Barcelona); M HKA (Antwerpen); MSN (Warschau), Salt (Istanbul), Van Abbemuseum (Eindhoven), samen met het Institute of Radical Imagination (Venetië), tranzit.ro (Boekarest; Cluj; Iasi), HKW (Berlijn) en VCRC (Kiev). L’Internationale werkt samen met complementaire partners zoals HDK-Valand (Göteborg), NCAD (Dublin) en ZRC SAZU (Ljubljana), samen met de geassocieerde academische en artistieke organisaties IMMA en WIELS (Brussel).
