Els Dietvorst: Tussen leven en dood
In haar eeuwige zoektocht naar de condition humaine schuwt kunstenares Els Dietvorst in haar werk thema’s als leven en dood, angst, vervreemding en verlangen niet. Ze richt haar blik op de buitenstaander, personen en gebeurtenissen die anders onopgemerkt voorbij zouden gaan. Diezelfde kritische blik werpt maatschappelijke vragen rond migratie, racisme en klimaat op. Haar wapens? Intuïtie, dialoog en experiment. Het resultaat: beklijvende lemen beelden, organische inkttekeningen en videowerk dat je meeneemt naar een plek waar koning Tijd van de troon is gegooid.
Sociale sculptuur
Het werk van Dietvorst herinnert aan de sociale sculptuur van Joseph Beuys, die met zijn streven naar interactie tussen groepen van mensen, een van de pioniers van een verbindende artistieke praktijk was. De hele maatschappij kan volgens Beuys gezien worden als één groot kunstwerk of ‘soziale Skulptur’. Om deze sculptuur te bewerken en te verfijnen, is de creativiteit van iedereen nodig en niet alleen van zogenaamde kunstenaars.
Dit idee is Dietvorst lief. Voor haar tentoonstelling *Dooltocht/A desperate quest to find a base for hope in M HKA (voorjaar 2021) werkte ze wekenlang samen met een groep academiestudenten om samen enerzijds een aantal sculpturen opnieuw te maken en anderzijds het hele proces van de tentoonstelling met hen te delen. Het kunstwerk als object is voor Dietvorst geen doel op zich, maar duidelijk een middel om maatschappelijke betrokkenheid te creëren.
Ook haar keuze voor natuurlijke materialen is niet toevallig. Leem bijvoorbeeld is een organisch en poreus materiaal dat tegelijk sterk en kwetsbaar is: het kan uiteenvallen, verwateren of verpulveren. Maar leem is ook vruchtbaar, helend en zacht. Het is precies dat soort dialectiek dat Els Dietvorst omarmt in haar werk.
Intuïtief tekenen
Kunst voor Dietvorst mag dan geen doel an sich zijn, het is wel een uitstekend middel om te communiceren. Tekenen doet ze om de continue stroom aan indrukken die ze opdoet te verwerken. De dagelijkse werkelijkheid, maar ook gedachten en dromen komen zo samen in één tekening. Realiteit en fictie in overlap. En dat op een manier die heel natuurlijk verloopt. Wie haar aan het werk ziet merkt al gauw dat haar tekenhand intuïtief lijnen op een ondergrond neerzet, zei het papier of een tentoonstellingsmuur. Gaat het ergens mis, dan corrigeert Dietvorst dit meteen in een volgende beweging. Zo ontstaan er organische taferelen waar zowel mens als dier de hoofdrol in spelen. Dat alles in een natuurlijk decor waarin leven en dood gevierd wordt. Surrealisme zou je erin kunnen ontdekken. Personages zijn ontdaan van persoonlijke kenmerken, als een universele belichaming van onze wil, om met het oog op de dood, het leven te omarmen.
“Ik maak pentekeningen met gitzwarte Chinese inkt nooit uitwisbaar een moment boven de dood staan bezweren en vereren”
Els Dietvorst, Ik ga naar mijn kippen
Videowerk, straatwerk of levenswerk?
Video is het medium bij uitstek waaruit de levensambitie van Els Dietvorst blijkt. Op het scherm maakt ze plaats voor het echte leven, brengt ze in beeld waar anderen blind voor blijken. Met een groot respect voor menselijkheid. Tijdens het project De Terugkeer van de Zwaluwen onderzoekt de kunstenares vier jaar lang de ‘wortels’ van de Anneessens wijk in Brussel en haar inwoners. Mensen uit Brussel met uiteenlopende culturele- en sociale achtergronden staan er voor haar camera. Hun improvisaties, levensverhalen en emoties worden samen geweven tot een impressionistische schets: Zwaluwenlandschap.
“Mensen overleven er. Ze komen van overal, zonder papieren, zonder toekomst, vaak met hun dromen als enige bagage. Ik was nieuwsgierig en had goesting om met ‘de straat’ te werken, in het echte leven, ver van de kunstwereld. Ik wou met mensen werken.”
Els Dietvorst
Wanneer Dietvorst in 2010 naar Ierland verhuist verandert haar scenografie. De verwoestende kracht en tedere levenswil van de natuur leveren beelden op die uitnodigen tot stilstaan. Voor The Dance of the Thatcher volgt Dietvorst Matt, een rietdekker, gedurende acht jaar tijdens zijn werk. Rietdekken is een oud ambacht en een beroep dat bedreigd wordt door de huidige socio-economische omstandigheden. De manier van leven van Matt staat haaks op de razendsnelle en virtuele wereld van vandaag. In zijn wereld wordt kennis verworven door te handelen en worden woorden spaarzaam uitgesproken. Tradities en rituelen staan er niet in dienst van kapitaal of ideologie, maar van het leven zelf. Ook hier weer toont Dietvorst haar voorkeur voor wat doorgaans genegeerd wordt en zich aan de rand van de huidige maatschappij bevindt.
Over haar leven in Ierland zegt ze het volgende:
“Ik heb waarschijnlijk nog nooit zoveel geleerd als tijdens die afgelopen tien jaar: leven op het ritme van de seizoenen, groenten kweken, onkruid beminnen, rupsen doodknijpen, eenden slachten, kippen plukken, konijnen strikken, een tractor besturen en vooral leven, liefhebben en sterven met de natuur.”
De natuur is als een spiegel voor de kunstenares: we zijn er uit ontstaan en we kunnen er van leren. Het is het ongeremde wat haar aanspreekt en ze vertaalt naar haar kunst. Kunst wat voor Dietvorst niet gepolierd hoeft te zijn. Ze hoeft niets ‘mooi’ te tonen. Wel wil ze iets tonen dat iets gééft.
Het M HKA maakt met *Dooltocht/A desperate quest to find a base for hope de eerste overzichtstentoonstelling van het oeuvre van Els Dietvorst, dat onder andere bestaat uit acties, documentaires, films, lemen sculpturen, theaterteksten, inkttekeningen en installaties. De tentoonstelling bezoeken kan tot en met 30 aug 2020.
EXTRA
Op ensembles.org vind je een schat aan informatie over de tentoongestelde werken.
De catalogus bij de tentoonstelling is te koop in onze shop.
