SUPERHOST 2022 – FALKE PISANO – Waar beginnen we?

Where Should We Begin?
Falke Pisano

Superhost 2022

M HKA, 6de verdieping
Site-specifieke installatie en reeks performatieve evenementen

Publieke lancering: 17 februari 2022

Programma-updates zijn het hele jaar door beschikbaar op: whereshouldwebegin.info

Ontdek hier hoe de superhost-ruimte een update kreeg tijdens de zomer en beluister de nieuwe podcast met RA Walden die een nieuwe taal introduceert

Samengesteld door Anne-Claire Schmitz en Joanna Zielińska

Superhost is een programma dat investeert in een relatie – die een jaar lang duurt – tussen een kunstenaar of een collectieve praktijk, het museum en de gemeenschappen die eraan deelnemen. Superhost ondersteunt de productie van kunstwerken en performatieve of discursieve creaties.

Superhost 2022, de tweede editie uit de reeks, is een project van Falke Pisano. Het draagt  de titel Where Should We Begin? [Waar beginnen we?]  en bestaat uit een sitespecifieke installatie, kunstwerken van uitgenodigde kunstenaars, performatieve werken, lezingen, filmvertoningen, interviews en workshops.

Where Should We Begin? is een duurzaam en gelaagd (praktisch, conversationeel en artistiek) onderzoek naar arbeidsomstandigheden in de kunst, met een focus op de arbeid die wordt gepresteerd tijdens publieke programmeringen in kunstinstellingen. Het onderzoek is gelaagd, want er is een praktisch, een conversationeel en een artistiek niveau. Het speelt zich binnen het museum af en is gericht op het samenbrengen van discursieve idealen en materiële realiteiten. Het wil ontdekken hoe verschillende beoefenaars een ruimte creëren voor verbeeldingskracht en verlangen – terwijl ze bewust omgaan met de omstandigheden waarin ze werken.

De curatoren van Superhost interviewden Falke Pisano over haar werk en aanpak. Het interview ging vooraf aan de samenwerking, die dus een jaar zal duren.

Superhost-curatoren: Elk jaar wordt één kunstenaar of collectief uitgenodigd om Superhost van het M HKA te zijn. Wat betekent het voor jou om een Superhost te worden en hoe zou je tijdens het project willen werken rond die relatie tussen gastvrouw en gast?

Falke Pisano: Gastvrouw en gast zijn, of gast en gastvrouw, is een complexe positie waarbinnen men erg interessant onderzoek kan doen naar verantwoordelijkheden, verwachtingen en verlangens. Een goede gastvrouw zijn is natuurlijk niet altijd hetzelfde als een gemakkelijke gast zijn! Zeker niet als het effectief om werk gaat, en zeker niet in een vakgebied dat berucht ontoegankelijk is en voor een groot deel wordt rechtgehouden door precaire freelancers. Omdat ik niet goed kan omgaan met spanning die niet expliciet wordt gemaakt, heb ik deze complexiteit als uitgangspunt voor het programma genomen.

Superhost-curatoren: Kun je uitleggen hoe je begrip van relaties met instellingen, maar ook met het publiek, als kunstenaar in de loop der jaren is geëvolueerd?

FP: Ik zou zeggen dat deze relatie jarenlang redelijk consistent is geweest – ik beschouwde instellingen voornamelijk als infrastructuren en ruimtes om mijn werk te tonen en te contextualiseren, in het beste geval kwam daar ook een curator bij kijken waarmee ik een connectie had – totdat ik, na een decennium in het buitenland, in 2017 terugkeerde naar Nederland. Misschien is dat interessant wat betreft de rol van gast. Ik ben ouder, ik zit in een context die ik heel goed ken en waar ik me op veel niveaus gesteund voel. Het heeft me in staat gesteld om anders met instellingen om te gaan. Door les te geven en meer gesprekken te voeren met jongere generaties kunstenaars is mijn perspectief en verantwoordelijkheids-gevoel ook echt veranderd. En laten we twee jaar wereldwijde pandemie en een groeiend bewustzijn van het structureel racisme en (seksueel) geweld binnen instellingen niet vergeten…
Ik heb dus minder tijd besteed aan mijn individuele praktijk en meer tijd aan verschillende dingen die ik gewoonlijk (voor mezelf) bestempel als ‘institutioneel werk’. Dit is geen werk vòòr instellingen zoals ze zijn, maar eerder werk dat zich bezighoudt met de institutionele laag van het kunstveld: hoe kunst(onderwijs)instellingen functioneren, wat de zorgen zijn van de mensen die erin werken, en hoe deze zorgen zich verhouden tot institutionele ecologie, infrastructuur, interne en externe relaties, en productie-, presentatie- en distributiemodellen enz.

Superhost-curatoren: Je begint vanuit de ruimte en de ruimte zal evenementen en verschillende gasten hosten, maar er is ook een deel dat minder zichtbaar is voor het publiek, zoals je samenwerking met een kunstenaar en astroloog en met een curator die werkt met zorgpraktijken, binnen en buiten de kunst. Kun je iets vertellen over hun betrokkenheid?

FP: Ik heb twee mensen gevraagd die het kunstveld kennen, maar die ook bijkomende professionele kennis meebrengen, om mij – en ons – te ondersteunen in het samenwerkingsproces. Het is een uitdaging om meer dan een jaar samen te werken aan zo’n project, en elkaars capaciteiten, behoeften, verwachtingen, verlangens enz. te begrijpen en te respecteren. Ik heb niet de kennis om dit de aandacht te geven die het verdient, maar zij wel. Allebei begeleiden ze mensen doorheen situaties die affectief geladen en moeilijk te verwoorden zijn. Ik hoop dat we iets leren dat we kunnen delen tijdens andere samenwerkingen. Maar ik hou van dingen die veel zaken tegelijk doen, dus er zijn meer redenen voor hun betrokkenheid ‘achter de schermen’. Als ik om me heen kijk, zie ik dat de toegenomen en terechte vraag naar meer zorg (waaronder natuurlijk ook een eerlijke verloning) botst met de beschikbare middelen en capaciteiten. Ik ben geïntrigeerd door wat er in deze impasse gebeurt, en hoe we er ons doorheen zullen slaan. En om dit te onderzoeken heb ik een deel van het budget dat normaal gesproken naar een publiek evenement of werk gaat, verdeeld over deze eerder specifieke procesondersteuning.
Maar de vraag naar de status van dit niet-publieke werk toont ook aan dat, hoezeer het idee van proces, zorg enz. ook gewaardeerd wordt in de kunstwereld, dit vaak gekoppeld is aan publieke zichtbaarheid. Kunnen we zeggen dat publieke zichtbaarheid de toegangspoort tot waarde is? Wat in het geval van kunst waarschijnlijk niet zo vreemd is. Maar als iets waardevol wordt als het publiek is… Ik ben erg geïnteresseerd in hoe waardesystemen die echt niets met (bijvoorbeeld) proces en zorg te maken hebben, er vat op krijgen en er daadwerkelijk iets anders van maken.

Superhost-curatoren: Kun je de belangrijkste begrippen van dit project samenvatten?

FP: Misschien kan ik het in de vorm van vragen formuleren.
Een van de vragen is: hoeveel kost een publiek programma van twaalf maanden in termen van arbeid?

Superhost-curatoren: Oké, da’s er al één.

FP: De tweede vraag is: kunnen we het ons veroorloven? Een andere is: wat beschouwen we als arbeid in de context van zo’n project?

Superhost-curatoren: En hoe begrijp jij de notie van arbeid?

FP: Het gaat er ook om wat het werk dat we doen beïnvloedt. Wanneer we publieke evenementen of tentoonstellingen ontwikkelen en produceren, wat zijn dan de krachten die beïnvloeden wat we doen en welke beslissingen we nemen’? We geven waarde aan de dingen die we belangrijk vinden, maar we werken ook in een systeem dat (vaak een andere) waarde geeft aan soortgelijke dingen. Wat is hier de wrijving en hoe gaan we ermee om? En een andere vraag is: hoe voorkomen we dat we wat niet werkt in dit productiesysteem internaliseren en individualiseren? Hoe kunnen we ervaringen delen die gerelateerd zijn aan de arbeidsomstandigheden? Voor mij gaat het uiteindelijk om risico: hoe collectiviseren we risico? We nemen allemaal voortdurend risico’s en we proberen veel van die risico’s privé te houden.

Superhost-curatoren: Je praktijk gaat ook echt over heel transparant zijn en dingen zichtbaar maken en aandacht (of een mate van aandacht) voor dingen delen: ik begrijp dat je voorstel draait om transparant te zijn over je zorgen, je interesses, je twijfels, je werkproces en je relaties als kunstenaar.

FP: Ja, ik denk dat dat een heel goede omschrijving is.

Het interview tussen Anne-Claire Schmitz, Joanna Zielińska en Falke Pisano vond plaats in januari 2021. De volledige versie van dit interview is te lezen in de bezoekersgids van Superhost.

Over Falke Pisano

Falke Pisano woont en werkt in Rotterdam. Haar praktijk omvat sculptuur, installatie, performance, videowerk en kunstenaarspublicaties. Haar artistieke praktijk onderzoekt de manieren waarop denksystemen worden gestructureerd, geformaliseerd en uiteindelijk genaturaliseerd. Elke reeks met werken komt voort uit langlopende onderzoekscycli die  specifieke onderwerpen diepgaand uitspitten en die conventionele kenniskaders deconstrueren door een voortdurende uitwisseling te triggeren tussen taal, ideeën, materialen en vormen.

Zoals Pisano zelf stelt: ‘Ik ben geïnteresseerd in hoe we de wereld leren kennen, hoe we het vermogen ontwikkelen om kritisch naar deze wereld te kijken, om steeds meer complexiteit te kunnen verdragen en ons wereldbeeld (en zelfbeeld) steeds opnieuw aan te passen. Ik ben geïnteresseerd in hoe we – door constant na te denken en te speculeren over onze positie en ons vermogen om te handelen in deze wereld – langzaam methoden, interventies en organisatievormen kunnen ontwikkelen die verder gaan dan puur esthetische en representatieve voorstellen. Organisatievormen die nog steeds de kracht van de verbeelding dragen en waarin het mogelijk blijft om op onverwachte, of niet-geoptimaliseerde functionele manieren, verschillende (theoretische, poëtische en praktische) denkwijzen en handelswijzen (verbeelden, articuleren, bewegen, organiseren, maken, doen) met elkaar te verbinden.’