Het Muhka is maar liefst 236 zonnepanelen rijker

Het Muhka sluit op 8 april 236 zonnepanelen aan. Het museum installeerde dit voorjaar zonnepanelen op de daken van het gebouw. Ook werden de kantoren en gemeenschappelijke personeelsruimtes uitgerust met warmtepompen. Dit is een nieuwe stap om – zowel voor de interne productieprocessen, de backoffice-werking, als voor de omgang met de huidige, beperkende en uitdagende infrastructuur – aandacht te geven aan ecologie, klimaat en duurzaamheid. Die structurele aandacht vertaalt zich tegelijkertijd ook expliciet in het artistieke programma van 2024 en verder. Het komende jaar zet het Muhka in op de presentatie van zowel kunstenaars wiens individuele praktijk aandacht schenkt aan die thema’s, als tentoonstellingen die conceptueel dieper ingaan op de thema’s.

HERPLAATSBARE ZONNEPANELEN

Ecologie en duurzaamheid zijn urgenties die zich steeds pregnanter aandienen. Niet alleen in de enge zin van de term ‘klimaat’, maar ook als een breder maatschappelijk bewustzijn. Musea staan in de maatschappij, maken er actief deel van uit, en vertalen maatschappelijke tendensen naar een artistiek- en publieksprogramma.

Het Muhka zette in het verleden al een aantal stappen om bewuster om te gaan met de groeiende aandacht voor ecologie, klimaat en duurzaamheid. Zo liep het museum een ecoscan uitvoeren, en rationaliseert en reduceert de afdeling publiekswerking het drukwerk geproduceerd in functie van het bezoekerscomfort en de marketing- en communicatiestrategie. Bij de afdeling productie wordt bewust gekeken naar circulair denken, door scenografieën te hergebruiken of materialen maximaal een tweede, derde of zelfs vierde leven te geven. Een bijzondere actie die in het oog sprint, is de recente installatie van zonnepanelen.

“Eigenlijk hadden we dit al veel eerder moeten doen,” zegt Dieter Vankeirsbilck, zakelijk directeur van het Muhka, “maar beter laat dan nooit. De klimaattransitie is absoluut prioritair. Het feit dat we binnenkort een nieuwbouw krijgen, mag geen excuus zijn om die uitdaging niet nu aan te gaan.”

Er werden in totaal 236 zonnepanelen geïnstalleerd op alle ongebruikte daken van het gebouw, plus op een deel van de achterste twee terrassen aan de Scheldekant. Deze zonnepanelen worden gefinancierd binnen de eigen werkingsmiddelen. Zonne-energie is een uitstekende bron voor hedendaagse kunstmusea die veel elektriciteit vragen overdag. Het Muhka kan deze investering daarom op enkele jaren terugverdienen. Opmerkelijk is ook dat met de leverancier contractueel is overeengekomen dat de zonnepanelen gratis kunnen worden herplaatst; zo kunnen ze worden meegenomen naar de nieuwbouw of worden overgedragen aan een andere culturele instelling.

Daarnaast werden in de personeelskantoren en in de gemeenschappelijke personeelsruimtes in totaal 17 warmtepompen geïnstalleerd. Een warmtepomp is een duurzame energie-opwekker waarbij lage temperatuur-omgevingswarmte uit de lucht wordt gebruikt voor verwarming en verkoeling.

CULTURELE SECTOR ALS INTERNATIONALE GANGMAKER

Het Muhka wil zich de komende jaren ook als instelling structureel verder omvormen tot een meer duurzame organisatie. Het museum gelooft dat de culturele sector de overgang naar een meer duurzame toekomst kan leiden en acties kan ondernemen die de negatieve milieueffecten van de sector aanzienlijk kunnen verminderen. Het Muhka werkt samen met andere musea, culturele instellingen, kunstenaars en activisten om een dergelijke toekomst te waarborgen. Het Muhka implementeert richtlijnen die zijn ontwikkeld ter ondersteuning van het milieubewuste aspect van duurzaamheid: klimaatrechtvaardigheid en bewustwording, vermindering van emissies en afval, en verantwoorde consumptie. Ecologie vormt met andere woorden een speerpunt binnen de werking, van gebouw(beheer), inzet van middelen, de zorg voor collecties, en tentoonstellingen.

Het Muhka heeft ook direct inhoudelijk aandacht voor het thema, gedeeld met de Europese museumconfederatie L’Internationale die het mee oprichtte. De confederatie geeft reeds lang ruime aandacht aan ecologie, met bijvoorbeeld de e-pub Ecologising Museums (2018) en het boek Climate: Our Right to Breathe (2022). ‘Ecologie’ is nu ook een van de drie hoofdthema’s in Museum of the Commons, de huidige cyclus van L’Internationale, en binnen dit kader ontwikkelt het Muhka een aantal activiteiten met diverse aanknopingspunten met het thema.

APPELS EN DIERENLEVENS

Het artistieke programma getuigt daar nu al van. In zijn IN SITU-presentatie De dieptes voorbij (20.01–05.05.2024) brengt kunstenaar en filmmaker Viktor Brim de relatie tussen macht en de ontginning van het natuurlijke landschap in beeld. Zijn solotentoonstelling omvat een recent en een experimenteel nieuw project, met centraal zijn video-installatie Dark Matter (2020) die ons meeneemt naar een enorme diamantmijn in Siberië. Het toont hoe menselijk handelen, in het belang van ideologie, zichzelf letterlijk en figuurlijk in het landschap ingraaft. Dark Matter reflecteert op een ontginningsindustrie waar Antwerpen wereldberoemd om is, en legt tegelijkertijd een link naar geopolitiek en de oorlog van Rusland tegen Oekraïne.

In Appel. Een introductie (opnieuw en opnieuw en nog een keer) (29.02.2024–05.01.2025) onderzoeken Antje Majewski en Pawel Freisler de dubbele natuur van appels als kunstobject én als referentiepunt in discussies over het verlies aan biodiversiteit. De tentoonstelling in de Superhost-ruimte zal een jaar lang worden ontwikkeld in samenwerking met lokale kunstenaars, pomologen, en andere wetenschappers. Bezoekers krijgen toegang tot allerlei materiaal, zoals boeken, documenten, films en gedichten. Samen creëert dit een interdisciplinaire kennisverzameling die een nieuw licht werpt op de relaties tussen appels, mensen en het bredere ecosysteem.

Deze zomer onderzoekt de groepstentoonstelling The Lives of Animals (07.06–15.09.2024) de evolutie van onze kijk op dieren. Geïnspireerd door baanbrekend onderzoek op het gebied van dierstudies en ecofeminisme, probeert de tentoonstelling de evoluerende rol van dieren binnen de mensheid te begrijpen, waarbij verschillende gedachten en onderzoeken met elkaar worden verweven tot een alomvattend beeld van onze complexe relatie met het dierenrijk.

En later dit jaar nodigt Agnieszka Polska’s IN SITU-presentatie (14.09.2024–06.01.2025) uit tot reflectie over enkele van de belangrijkste zorgen van onze tijd, op sociaal, politiek en ecologisch vlak. Polska creëert een dromerige filmische ruimte die zowel vertrouwd als vreemd is, en die aanzet tot kritisch naar de eigen perceptie van de wereld rondom ons te kijken.

CIRCULAIRE NIEUWBOUW

Aan de horizon gloort een nieuwbouw voor het Muhka op de huidige site van het Hof van Beroep. Het Muhka loopt momenteel met het Departement Cultuur, Jeugd en Media en het Facilitair Bedrijf een infrastructuurtraject dat verregaand inzet op duurzaamheid als een globale benadering. De toekomstige infrastructuur is gekaderd in de Vlaamse Klimaatstrategie 2050. Daarbij hoort circulair bouwen als strategie, met een goed georganiseerde en beredeneerde ruwbouw en (open) planopdeling die een flexibel gebruik van het gebouw mogelijk maakt en op termijn een antwoord biedt op veranderende noden. Het gebruik van grondstoffen wordt beperkt met een voorkeur voor hernieuwbare en ruim voorradige materialen en grondstoffen. Het nieuwbouwproject voor het Muhka wil een proeftuin voor de toekomst zijn; dan gaat het er niet enkel om de infrastructuur verduurzamen, maar ook om volop in te zetten op een duurzame exploitatie. De Vlaamse Gemeenschap is er daarbij van overtuigd dat architectuur de operationaliteit moet dienen. Onderhoudsvriendelijk ontwerpen met oog voor efficiënte exploitatie zorgt voor garanties voor de levensduur van het gebouw.