Hommage aan Jimmie Durham (1940-2021)

Hij wilde dat ziekenhuis zo snel mogelijk verlaten, maar niet op deze manier. De meest genereuze kunstenaar in de wereld is niet meer bij ons.

Jimmie Durham is een uitzonderlijke beeldhouwer. Niemand kan zulke verschillende objecten vragen om samen te leven als hij dat kan, en dat samengaan omvormen tot circuits van reflectie en energie.

Hij is een geweldige schrijver. In zijn e-mails speelt hij openlijk met woorden en spelt hij ze als incidenten die ze hen andere mogelijkheden geven dan hun standaardbetekenis, levendig, nog een beetje verward over hun ontstaan, vreugdevol. Een dergelijke vrijheid tast iemands gevoel voor taal aan. Hij is een uitmuntend essayist die woorden nooit groter laat worden dan de werkelijkheid, hij laat altijd de levende wezens weerklinken in zijn teksten, inclusief stenen en kristallen en ideeën. Je hoeft geen speciale effecten te zoeken, het is voldoende om de woorden te laten gebeuren en ze tijd te geven. Hij is een dichter.

Durham is een alchemistische kunstenaar. Hij transformeerde al zijn diepgevoelde en terechte woede, in een kritiek die ons allemaal aanspreekt. Taal is een communicatiemiddel, zoals een stad of een brein.

Jimmie Durham is erg lokaal. Hij begon ergens op een plek die de wereld als zijn periferie beschouwt. Hij maakt centra van de wereld waar hij ook verblijft. Na een periode van activisme en diplomatieke activiteit voor de burgerrechten en de inheemse Amerikaanse zaak, keerde hij begin jaren tachtig terug naar de beeldende kunst. Hij zou gelaagde werken maken die zichzelf presenteren als inheemse Amerikaanse kunst, of niet, als het cliché van wat blanken als Indiaanse beeldhouwkunst zien, nee, als sculpturen voor zichzelf, nee, als existentiële reflectie. In 1987 verhuisde hij naar Cuernavaca en werd hij zowel onderdeel van een opkomende Mexicaanse kunstscène als van de internationale. Aan Documenta IX in Kassel bood hij een Jezus aan die zich bewust is van onsamenhangendheid en discontinuïteit, een Jezus die ook verbonden is met de rivier de Aue in het park.

In 1994 moest Durham Mexico verlaten. Hij verhuisde naar Europa, het schiereiland van Eurazië dat zich uitstrekt tot Amerika. Vanaf dat moment wordt zijn hoofdthema architectuur, een metafoor voor macht, zoals die door architectuur wordt uitgeoefend over zowel mensen als rotsen, maar ook een beeld van de scheidslijnen die we maken en niet ongedaan kunnen maken, tussen natuur en cultuur, tussen onszelf en onszelf.

Durham is duidelijk een kunstenaar uit België. Zijn humor is typisch Belgisch en hij woonde lange tijd in Brussel. Ook de Fransen kunnen hem terecht claimen, tenminste, als Marseille als Frans wordt beschouwd. Durham is aanwezig in veel Europese kunstscènes, een beetje zoals eerder Robert Filliou, van Finland tot Portugal. Hij is een kunstenaar uit Berlijn, waar hij is overleden, een van zijn twee laatste woonplaatsen, samen met Napels. Hij is een Italiaanse kunstenaar, zouden de Romeinen kunnen beweren. Hij is ook in de eerste plaats een Napolitaanse kunstenaar, zoals zijn presepe bewijst, en daarom is hij een echte Europese kunstenaar.