Superhost Antje Majewski verbindt met appels
Op 29 februari 2024 trad kunstenaar Antje Majewski aan als Superhost van het M HKA. Bijna een jaar lang werkte ze rond een breed performatief en collaboratief project rond appels. De appel is niet alleen een inspirerend kunstobject. Ze biedt ook reflectie over thema’s als migratie, lokaliteit en het verlies aan biodiversiteit. Hoe heeft Antje dit jaar als Superhost ervaren?
Meerjarig verbindend project
Antje Majewski: “Het was een hele eer om drie seizoenen lang aan dit project te mogen werken in en mét het M HKA. Het hele project draait om verbinding, participatie en samenbrengen van talent. De actieve rol van het M HKA en het enthousiasme van de medewerkers was bepalend voor het succes.”
Apple. An Introduction (Over and over and once again) is een meerjarig participatief artistiek project van Antje Majewski en conceptueel kunstenaar Paweł Freisler. Het startte tien jaar geleden in Museum Sztuki Lodz in Polen, ontwikkelde zich in Duitsland (Mönchengladbach, 2015; Lingen, 2017; Worpswede, 2018; Berlijn, 2019) en reisde door naar Zwitserland, Kazachstan en België. Het Belgische luik in het M HKA liep af op 5 januari 2025.
Majewski: “Het interculturele aspect van dit project is cruciaal. Overal waar we komen, nodigen we de lokale gemeenschappen uit om samen appelbomen te planten in de stad. Zo brengen we een veelheid van mensen en groepen samen. Dit verbindt niet alleen op lokaal vlak, maar ook internationaal met de andere steden waar we dit project eerder ontwikkelden. Op al die plekken in de wereld starten we een nieuwe traditie, die samen met de boompjes en de appels groeien en op die manier duurzaam aanwezig blijven in de stad.”
Participatief project in drie delen
De boomplantactie toont de brede en duurzame ambities. Majewski: “De wisselende tentoonstelling in het museum is maar één van de realisaties in het M HKA. Even belangrijk waren de drie presentatiemomenten in februari, september en november 2024. Lezingen, gesprekken, workshops, films en een heus oogstfeest verbonden tal van mensen met elkaar. Kunstenaars, wetenschappers, pomologen, ciderbrouwers, activisten, bioboeren, museummedewerkers, scholen, bezoekers … Verschillende expertises en passies kwamen samen, allemaal rond appels.”
Het project volgde de cyclus van de appel, van plantactie in de winter tot het oogstfeest in de herfst. Zo kende het verloop van de tentoonstelling op de bovenste verdieping drie delen. Elk seizoen kwamen er andere of nieuwe werken en installaties, om zo verder te verdiepen in de wereld van de appel.
Majewski: “Het project dankt zijn kracht aan het lokale. Elke nieuwe locatie waar we dit verder ontwikkelen, biedt vruchtbare grond. Letterlijk, omdat we samen appelbomen planten. Maar ook figuurlijk, dankzij boeiende uitwisselingen met lokale kunstenaars en wetenschappers. Die leveren telkens nieuwe inzichten op, waardoor we de kennis over de appel steeds verder blijven verrijken.”
Appel. Een introductie (opnieuw en opnieuw en nog een keer) bracht verschillende kunstpraktijken en lokale kunstenaars samen. Kasper De Vos presenteerde bijvoorbeeld een XXXL-versie van een Pinova-appel, Setareh Alipour maakte een geurige lamp van appelfruitleer. De enorme honingraat-installatie van Ada Van Hoorebeke gaf de bezoekers inzicht in de beleving van de bijen, bestuivers van appels. Pomology van Joris de Rycke reflecteert over het idee van variëteiten, eigenschappen en enting.
Over appelen en mensen
De appel is ook een dankbare metafoor om verhalen te vertellen over de maatschappij. Majewski: “De appel brengt de wereldwijde problematiek van de bedreigde bioversiteit naar het museum. Ze boort ook andere maatschappelijke thema’s aan als migratie, naamgeving en identiteit, globalisering en commercialisering.”
“Binnen dit project hebben we het Alma Museum / Apple Museum in Almaty een tijdlang gehost. Deze grote stad, de voormalige hoofdstad van Kazachstan, staat bekend als de thuisbasis van de oudste voorouder van de moderne appels. Net als de mens kent ook de appel een verhaal van migratie. Oorspronkelijk komt de vrucht van Kazachstan en China. Door de eeuwen heen is die naar het westen gemigreerd. Vandaag vind je appels over de hele wereld. Elke plaats heeft een eigen klimaat en een eigen bodem met andere eigenschappen.”
Appels vormen op verschillende manieren een spiegel van onze maatschappij. “Kijk naar de ethische biocultuur als reactie tegen de massaproductie, en naar het belang van duurzaamheid en lokaliteit in handel en transport. Zelfs de meest lokale projecten zijn altijd wel ergens verbonden met een groter geglobaliseerd systeem. Dat geldt ook voor de appel.”
Superhost in het M HKA
Voor dit project is het Superhost-format van het M HKA geschikt. Via dit format biedt het museum een kunstenaar of een collectief een jaar lang expositie- en werkruimte, praktische assistentie en artistieke vrijheid.
Majewski: “De Superhost is een belangrijk concept. Het voordeel is dat je niet fysiek aanwezig hoeft te blijven. Heel anders dus dan een residentieproject. Zonder dit format had ik dit jaarlange project nooit kunnen ontwikkelen in het M HKA. Ik woon en werk in Berlijn, waar ik ook lesgeef. Ik kon dus onmogelijk permanent aanwezig zijn in Antwerpen.”
“Als kunstenaar en curator bleef ik natuurlijk wel voortdurend erg betrokken. Ik cureerde de drie tentoonstellingen in het M HKA, in samenwerking met curator Joanna Zielińska, ging in gesprek met lokale kunstenaars, selecteerde de kunstwerken en installeerde ze in het museum.”
“Zo zet ik de dingen in beweging. Ik start ter plaatse projecten op en geef de regie door aan bijvoorbeeld museummedewerkers en lokale partners om de conferenties en workshops te ontwikkelen en te begeleiden. Zij beslissen welke richting het project organisch uitgaat. Ik participeer in die fase als outsider.”
“Als Superhost kreeg ik fysieke en artistieke ruimte, de vrijheid en het vertrouwen om mijn ding te doen. Daar ben ik het M HKA enorm erkentelijk voor. Veel dank daarvoor aan het hele museum, en in het bijzonder curatoren Joanna Zielińska en Anne-Claire Schmitz, Lotte Bode van het team Bemiddeling en Lode Geens, productiemanager, die me lokale kunstenaars voorstelde om mee samen te werken.”
(Cédric Raskin)
