Vijf keer Bolaño in een kunstwerk
Met de zomertentoonstelling AMBERES – Roberto Bolaño’s Antwerpen waagde M HKA’s curator Nav Haq zich aan een tentoonstellingsconcept dat alvast menig literair hart sneller deed slaan. Hij bracht hedendaagse kunstwerken bij elkaar die al dan niet rechtstreeks gekoppeld konden worden aan Amberes, een experimentele, hoog-fragmentarische, novelle van Chileens schrijver Roberto Bolaño. Hoe je de brug maakt tussen hedendaagse kunst en in dit geval Zuid-Amerikaanse lectuur? We pikken vijf kunstenaars uit de groepstentoonstelling en zoomen in op de link tussen werk en novelle.
Ria Pacquée – I didn’t do it
Oh godverdoemme of ga langzaam naar uw werk, het zijn slechts enkele voorbeelden van het soort slogan waar de Antwerpse Ria Pacquée haar stad mee verfraait sinds 1987. In de categorie tegenstrijdige boodschappen het politiek getinte I didn’t do it, aangezien Pacquée wel degelijk met spuitverf onze museummuur bekladde. We weten dat Bolaño in Amberes niet vies is van de nodige dosis vandalisme maar dit werk refereert wel heel rechtstreeks naar de novelle. ‘I didn’t do it’, het zijn exact de woorden die een lokale persoon in de mond neemt tijdens een ondervraging door de politie nadat zes jonge mensen in de buurt van een camping werden neergeschoten. Meer nog, de bewust uitspraak vind je terug in hoofdstuk 5, getiteld Blue, waar Pacquée het volgende over kwijt wil:
“Ik heb het boek gekregen van Nav Haq en daarin stond per toeval diezelfde zin ‘I didn’t do it’. Twee jaar geleden heb ik die illegaal gespoten op een bouwwerf in Antwerpen. Ik zag onmiddellijk die connectie en dan was het ook nog in het hoofdstuk ‘blauw’. Ik heb heel veel foto’s genomen in dat soort van mediterranean blauw, dus het klopte in dit geval.”
Ria Pacquée
Rinus Van de Velde – Given only one life,…
Met zijn tekeningen, installaties en recent ook zijn film construeert Rinus Van de Velde een heel eigen wereld. Niet anders dan Bolaño schrijft hij de hoofdrol vaak weg aan een alter ego en plaatst hij zichzelf zo in zijn eigen werk. Iets wat Bolaño in veel van zijn latere boeken eveneens bleef doen.
Sophie Podolski
Het werk van Sophie Podolski maakt de meest rechtstreekse brug tussen de roman en de tentoonstelling. In slechts een paar jaar tijd, tussen 1968 en 1974 tot aan haar vroegtijdige dood op 21-jarige leeftijd, produceerde ze een opmerkelijke hoeveelheid geschriften en tekeningen, typerend voor een tijd gekenmerkt door seksuele bevrijding en een gedesillusioneerde jeugd. Roberto Bolaño was een grote bewonderaar van haar werk en vermeldde Podolski in verschillende van zijn verhalen.
“… en volgens de berichten is Sophie Podolski overleden in België, het meisje van het Montfaucon Research Center (een vrouwonwaardige geur), en de bloedeloze lippen zeggen: ‘Ik zie seizoensobers om acht uur ’s avonds over een verlaten strand lopen…’”
Roberto Bolaño, ‘Amberes’, Hoofdstuk 2
“De hel die zal komen… Jaren geleden pleegde Sophie Podolski zelfmoord… Ze zou nu zevenentwintig zijn, net als ik… Egyptische patronen op het plafond, de werknemers komen langzaam naderbij, stoffige velden, het is eind april en ze worden betaald met heroïne… Ik heb de radio aangezet, een onpersoonlijke stem somt per stad het aantal arrestanten van vandaag op… ‘Tot middernacht, geen nieuws…’ Een meisje dat draken schreef totaal vergaan in de een of andere grafnis in Brussel…”
Roberto Bolaño, ‘Amberes’, Hoofdstuk 7
Mathieu Verhaeghe – Sausage Series
In Bolaño’s Amberes staat de eerste en meest directe verwijzing naar de stad zelf in hoofdstuk 49, getiteld Antwerpen. Er staat:
“In Antwerpen werd een man gedood toen zijn auto werd overreden door een vrachtwagen vol varkens. Ook vele varkens stierven toen de vrachtwagen omkeerde, anderen moesten langs de kant van de weg uit hun lijden worden verlost en anderen gingen er zo snel mogelijk vandoor…”
Roberto Bolaño, ‘Amberes’, Hoofdstuk 49
De praktijk van Mathieu Verhaeghe, die een achtergrond heeft in filosofie, bevindt zich in het spanningsveld tussen kunst, existentiële vraagstukken en humor. In zijn voortdurende serie schilderijen getiteld Rack and Sausage Series, maakt hij gebruik van varkensdarmen die doorgaans worden gebruikt om worsten te maken, en van verschillende soorten verf, waaronder acryl, olieverf of afgedankte huisverf. De werken, gedeeltelijk geïnspireerd op Iberische technieken voor het maken van worst, kan je zien als droogkomische fallische voorwerpen die associaties met dood of slachten oproepen.
Alain Ayers – The Distance Between Here & Now
Na jarenlang het leven van Roberto Bolaño te hebben onderzocht, kan Alain Ayers gezien worden als een detectiveachtige figuur. In 2016 deed Ayers een residentie van zes weken in Casaplan, Valparaiso, in Chili, waar hij het leven en werk van Bolaño verder kon onderzoeken. Ook de tijd die hij doorbracht in Barcelona en Blanes gebruikte hij om Bolaño te ‘volgen’ en de periode waarin de auteur daar woonde te onderzoeken. The Distance Between Here & Now kan worden gezien als een filmische mise-en-scène die een aantal fragmenten van plaatsen uit het leven van Bolaño beschouwt.
